De Oude Tijdwijzer

Nieuwe bruikleen aan Museum Zaanse Tijd

Vandaag is weer één van onze klokken in bruikleen gegeven aan Museum Zaanse Tijd op de Zaanse Schans . Het gaat om een vroege Zaanse klok, gedateerd 1698, toegeschreven aan Dirk Engel. Dirk Thijszoon Engel werd in 1668 in Westzaan geboren. Hij overleed in 1733.

Aan het eind van de 'Gouden Eeuw' ontwikkelde zich de Zaanstreek als een belangrijke industrieel gebied. Dit gold zeker ook voor de productie van Zaanse klokken. Die ontwikkeling is vergelijkbaar met andere vroege Zaanse bedrijfstakken, zoals de houtzagerij en de papierindustrie. Op grond van recent onderzoek is aan te nemen dat aan het eind van de 17e eeuw in de Zaanstreek een grootschalige uurwerkenproductie op gang kwam. Hiermee was de Zaanstreek de eerste regio die een klokkenindustrie kende. Eén van de grootste werkplaatsen op dit gebied was in het bezit en werd geleid door Dirk Engel.

Na de grote doorbraak in de tijdmeting – de uitvinding van de slingerklok door Christiaan Huygens in 1656 – was de Zaanstreek de eerste regio buiten de steden waar klokken geproduceerd werden. De innige verbinding met de grote buurman Amsterdam zal hiervoor de economische voorwaarden geschapen hebben.
De Zaanstreek was geen willekeurige regio. In het midden van de 17e eeuw was de industriële productie hier een paar stappen verder gevorderd dan elders. Er waren geen gilden die de vooruitgang wilden tegenhouden. Grondstoffen waren relatief gemakkelijk beschikbaar, afzetmarkten vrij eenvoudig bereikbaar.

De mechanische houtzagerij had in de Zaanstreek de stoot gegeven voor veel meer gemechaniseerde productie. Mede door de doopsgezinde bevolkingsgroep en de gedeelde participatie in productiemiddelen was er een intensief netwerk van handel en industrie in uiteenlopende branches ontstaan.
Het was te verwachten dat ondernemende Zaankanters er voordeel in zouden zien om ook de productie van uurwerken grootschaliger aan te pakken. Aan het eind van de 17e eeuw begonnen Zaanse klokken de markt te veroveren, ook buiten de Zaanstreek. Hoewel soms rijk uitgevoerd, waren dit technisch meestal eenvoudige uurwerken.

Onze klok is hier een goed en vroeg voorbeeld van. Kom voor meer informatie en om onder andere deze en andere Zaanse klokken te bewonderen naar Museum Zaanse Tijd !